Alimlər Günəşdə burulmuş maqnit dalğaları aşkarlayıblar - ulduzun əsas sirrinin açarı tapılıb

Alimlər dünyanın ən güclü Günəş teleskopunun köməyi ilə ilk dəfə Günəş tacında burulmuş maqnit dalğaları – Alfven torsion dalğalarını müşahidə ediblər.

"PostMedia" xəbər verir ki, bu kəşf, Günəşin niyə öz səthindən milyonlarla dəfə isti olduğuna cavab ola bilər. Araşdırmanın nəticələri 2025-ci il oktyabrın 24-də “Nature Astronomy” jurnalında dərc olunub.

Müşahidələr Havay adalarında yerləşən Daniel K. Inouye teleskopu vasitəsilə aparılıb. Teleskop Günəşin 4 metrlik güzgüsü ilə indiyə qədərki ən dəqiq görüntüləri təqdim edib.

Alfven dalğaları ilk dəfə 1942-ci ildə Nobel mükafatı laureatı Hannes Alfven tərəfindən nəzəri olaraq irəli sürülmüşdü. Onlar plazmada yayılan maqnit sahə pozuntularıdır. İndiyədək yalnız böyük miqyaslı versiyaları – Günəş partlayışları zamanı – müşahidə edilə bilirdi. Kiçik və daimi burulmuş dalğalar isə indiyə qədər qeydə alınmamışdı.

Tədqiqatın rəhbəri, Böyük Britaniyanın Nortumbriya Universitetinin professoru Riçard Morton bildirib ki, bu kəşf 1940-cı illərdən bəri davam edən elmi axtarışların nəticəsidir. Onun sözlərinə görə, bu dalğalar Günəşin enerjisini səthdən atmosferə daşıyır və tacın (koronanın) milyonlarla dərəcə isti olmasının səbəbini izah edə bilər.

Günəşin səthində temperatur təxminən 5500 dərəcə selsidir, tacda isə milyonlarla dərəcəyə çatır. Elm adamları uzun illər bu fərqin səbəbini izah edə bilmirdilər. Yeni kəşf göstərir ki, burulmuş maqnit dalğaları enerjini yuxarı təbəqələrə ötürərək atmosferi qızdırır.

Müşahidələr zamanı alimlər 1,6 milyon dərəcəyə qədər qızmış dəmirin spektrini araşdıraraq qaz axınlarında qırmızı və mavi rəngli Doppler dəyişiklikləri qeydə alıblar. Bu dəyişikliklər qazın burulmasını və dalğaların hərəkətini təsdiqləyib.

Tədqiqat nəticələri Günəşin maqnit turbulentliyini təsdiqləyən modellərlə uyğun gəlir. Alimlər hesab edirlər ki, bu dalğalar həm Günəş küləyinin yaranmasında, həm də kosmik hava şəraitinə təsir edən proseslərdə mühüm rol oynayır.

Inouye teleskopu bu istiqamətdə müşahidələri davam etdirəcək. Gələcəkdə “Solar Orbiter” və Hindistanın “Aditya-L1” missiyaları bu nəticələri kosmosda birbaşa yoxlayacaqlar.

Mütəxəssislərin fikrincə, bu kəşf təkcə Günəşin energetikasını anlamağa yox, həm də kosmik hava proqnozlarını dəqiqləşdirməyə kömək edəcək.